Hàm lượng β-caroten trong gấc gấp đôi cà rốt. Người ta cho rằng dầu gấc có chức năng chống thiếu hụt vitamin, tăng khả năng miễn dịch, tăng sức đề kháng cho cơ thể, chống oxy hóa và chống lão hóa tế bào. Vì vậy, tác dụng bổ sung dinh dưỡng từ quả gấc là rất lớn.
Cách nhận biết cây gấc
Gấc là một loại cây thực phẩm ở Việt Nam, tên khoa học là Mordordica cochinchinensis, thuộc chi mướp đắng. Những bông hoa có màu vàng. Quả tròn, màu xanh lục, khi chín chuyển sang màu đỏ cam. Vỏ gấc có gai dày đặc. Mỗi quả bổ ra thường có sáu múi, thịt màu đỏ cam, hạt màu nâu sẫm. Ở Việt Nam có khoảng 3 loại gấc nếp, gấc tẻ và gấc lai, gấc có thể dùng nấu ăn và làm thuốc.
Tác dụng trong việc chữa bệnh
Để bào chế thuốc, hạt và màng gấc (lớp cơm bao quanh hạt) phải được phơi hoặc sấy khô cho đến khi không còn dính vào tay; sau đó dùng dao nhọn bóc lớp màng đỏ. Người ta dùng loại màng này để làm dầu gấc, thành phần chính của nó là β-caroten, lycopen, α-tocopherol …
Beta-caroten được chuyển hóa thành vitamin A khi đi vào cơ thể. Hàm lượng β-caroten trong gấc gấp đôi cà rốt. Người ta cho rằng dầu gấc có thể chống thiếu hụt vitamin, tăng cường miễn dịch, nâng cao sức đề kháng cho cơ thể, chống oxy hóa, chống lão hóa tế bào, dưỡng da …
Lycopene có nhiều trong các loại trái cây màu đỏ như cà chua, đu đủ, cà rốt, ổi. Đặc biệt trong quả gấc có hàm lượng lycopene gấp 70 lần cà chua. Một số nghiên cứu dịch tễ học về tác động của lycopene ở Hoa Kỳ đã chỉ ra rằng tỷ lệ mắc bệnh ung thư đường tiêu hóa ở những nơi người dân ăn nhiều trái cây chứa lycopene thấp hơn so với những nơi mà người dân không ăn . Tỷ lệ tử vong do ung thư cũng giảm 50%.
Công dụng
Đông y gọi hạt gấc là “mộc miết tử” vì nó dẹt, gần như tròn, vỏ cứng, mép có răng cưa, hai bên có rãnh, trông giống như một con ba ba nhỏ. Theo ghi chép cổ, nhân hạt gấc có vị đắng, hơi ngọt, tính ôn, hơi độc, vào hai kinh can và đại tràng, có tác dụng trị mụn, tiêu thũng. Nó được dùng trong các trường hợp té ngã, chấn thương, ngộ độc, sưng vú, sưng hậu môn. Trong nhân gian, nhiều gia đình có thói quen bảo quản hạt gấc chính gốc hoặc đã qua sử dụng.
Một số ứng dụng khác của gấc
Chữa chai chân (thường do dị vật găm trên da dẫn đến sừng hóa tế bào biểu bì ở một vùng nào đó của lòng bàn chân, ảnh hưởng đến việc đi lại): Lấy lõi gấc, giữ nguyên cả màng hạt, giã nát, thêm rượu trắng khoảng 35-40 độ, bọc trong một túi nylon. Bịt miệng túi lại, khoét một lỗ nhỏ gần bằng chỗ chai chân, buộc vào chỗ bị bệnh, cứ 2 ngày thay thuốc 1 lần. Tiếp tục băng cho đến khi vết chai bong ra (khoảng 5-7 ngày sẽ thấy hiệu quả).
Chữa chấn thương do té ngã, chấn thương, tụ máu: Dùng hạt gấc đốt vỏ thành than (phần lõi bên trong vàng, chưa cháy), cho vào cối giã nát, khoảng 30 – 40 hạt rồi 400 hạt. Ngâm trong 500 ml rượu để sử dụng sau. Dùng rượu ngâm hạt gấc bôi vào vết thương, tác dụng tốt như mật gấu.
Nghiên cứu hiện đại cho biết trong nhân hạt gấc có 55,3% chất lipít (béo), 16,6% chất protit (đạm), 1,8% tanin, 2,8% xenluloza, 6% nước, 2,9% chất vô cơ, 2,9% đường, 11,7% chất khoáng… Ngoài ra còn có một lượng nhỏ các men photphotoba, invedaxa…
Lưu ý khi sử dụng hạt gấc trong việc chữa bệnh
Khoa dược đại học Y dược TP.HCM đã có một nghiên cứu khoa học về thành phần dược tính của cao lỏng hạt gấc; trong đó xác định độc tính cấp LD50 (liều dùng hạt gấc khi cho chuột uống sẽ làm 50% bị chết); rất quan trọng để người bệnh và thầy thuốc lưu tâm khi sử dụng hạt gấc làm thuốc. Theo đó, dùng dưới liều 20g/kg không làm chuột chết; còn dùng trên 180g/kg tất cả chuột đều chết. LD50 tính bằng phương pháp Behrens và Karber là 92,27g bột hạt gấc/kg.
Kết quả nghiên cứu này tuy chưa thật sự toàn diện; nhưng đã chứng minh nhận định hạt gấc có độc trong các sách thuốc đông y là có cơ sở. Mà đã có độc tính thì không thể muốn dùng bao nhiêu cũng được. Dùng bôi ngoài, liều lượng chỉ nên 2–4gram/ngày; khi dùng phải nướng chín hạt. Mọi người cần tránh sử dụng hạt gấc làm thuốc dùng trong qua đường uống một cách bừa bãi; khi chưa có sự tư vấn của thầy thuốc, vì có thể ngộ độc.
Trích dẫn từ Thaythuocvietnam.vn
Phạm Ngân
