Gừng (Zingiber officinale Rose.) là cây thuốc mọc ở hầu khắp các vùng miền trên cả nước, phân bố chủ yếu ở Thanh Hóa, Nghệ An và đồng bằng sông Hồng. Nó không chỉ là một loại gia vị cho các món ăn mà còn có vô số công dụng chữa bệnh khác.
Tác dụng thần kỳ trong y học cổ truyền
Gừng là một loại cây đa dạng
Trong số các cây thuốc, gừng là một loại cây rất đa dụng. Tất cả các bộ phận của nó đều được sử dụng. Lá gừng, mùi đặc trưng của nó được dùng làm gia vị rất ngon. Thân củ gừng hay thường gọi là củ gừng không chỉ được dùng làm thực phẩm: bánh, mứt, kẹo, gia vị… mà còn được dùng làm thuốc chữa bệnh trong y học cổ truyền.
Vai trò trong y học cổ truyền
Trong y học cổ truyền có thể dùng gừng tươi) và gừng khô. Thành phần chính của gừng là tinh dầu, bao gồm: β – zingiberen, ar – curcumen, β – farnesen, α – camphen, β – phelandren, eucalyptol, các hợp chất alcol: geraniol, linalol, borneol, zingeron, zingerol….
Gừng có thể ức chế hoạt động của histamine và acetylcholine, do đó làm giảm sự co thắt cơ trơn ruột cô lập. Điều này cho phép chúng ta hiểu rõ hơn tại sao gừng có tác dụng giảm đau. Gừng còn có tác dụng hạ sốt, chống ho, giảm đau, chống đau tim, chống nôn, chống viêm, chống loét đường tiêu hóa, kích thích vận chuyển thức ăn trong đường tiêu hóa, kích thích tuyến nước bọt, ức chế sự phát triển của các chủng nấm: Epidermophyton floccosum, Microscosumgypseum, Paecilomyces, Trichophyton mentagrophytes.
Theo y học cổ truyền, gừng có tác dụng tán phong hàn, giảm nôn, long đờm, giảm ho, lợi tiểu, giải độc. Nó được dùng để chữa cảm mạo, đầy bụng, chướng hơi, nôn mửa, ho nhiều đờm, giải độc cho cá … Gừng cũng là một nguyên liệu quan trọng để giải cảm gián tiếp và là nguyên liệu phụ trong nhiều chế biến thuốc cổ truyền.
Liều dùng: 4-12 gam (gừng), 5-9 gam (đóng hộp) mỗi ngày, thường trộn với các vị thuốc khác, thuốc sắc, hãm, cốm.
Gừng có thể chữa bệnh gì?
Trị cảm mạo phong hàn, sốt cao, đau đầu, rét, tắc ngạt mũi
Có thể dùng 1 củ gừng tươi (10 gram), thái lát, sắc lấy nước uống; hoặc phối hợp với một số vị thuốc giải biểu khác: tía tô, kinh giới, bạc hà, mỗi vị 12 gram, bạch chỉ, địa liền, trần bì, mỗi vị 8 gram, gừng tươi 4 gram. Sắc uống, ngày một thang. Có thể, lấy 1 củ gừng tươi, giã nát, xào nóng, gói vào miếng vải gạc, đôi khi cùng với tóc rối và rượu rồi chà xát mạnh lên người, trước tiên vùng trán, thái dương, sau gáy, sống lưng, ngực, lòng bàn tay, bàn chân… Cơ thể sẽ dần dần ấm trở lại và giảm nhanh sự đau đớn.
Trị trúng phong cấm khẩu
Dịch cốt gừng tươi 12 gram, kinh giới 12 gram (sắc nước riêng, khoảng 12ml), trúc lịch 6ml (lấy cành măng tre hơ nóng, vắt lấy nước), rượu trắng 6ml. Trộn đều 4 thứ dịch trên, rồi cho người bệnh uống.
Trị đau bụng do lạnh, bụng đầy trướng, không tiêu
Ăn 1 củ gừng nướng; đặc biệt tốt cho phụ nữ sau đẻ bị cảm lạnh; khí huyết ngưng trệ, dẫn đến đau bụng, chân tay lạnh, mặt nặng.
Trị ho, đờm nhiều, ho do viêm phế quản
Phối hợp sinh khương với cam thảo, bách bộ, mạch môn, đồng lượng, sắc uống, ngày một thang; hoặc sinh khương 10 gram, giã nát, vắt lấy nước cốt, trộn đều với 5 ml mật ong, uống.
Trị phù thũng, tiểu tiện bí, dắt
Phối hợp với tang bạch bì, trần bì, phục linh, đại phúc bì, đồng lượng 12 gram, sắc uống ngày một thang, cho tới khi các triệu chứng thuyên giảm.
Ngoài sinh khương, can khương có thể sử dụng trong một số trường hợp sau:
- Trị trúng hàn: tức hàn nhập vào phần lý; nhập sâu vào phần dinh, phần huyết, vào tạng phủ; biểu hiện dương khí thoát, người lạnh toát; chân tay co quắp, đờm vít tắc cổ họng, nặng thì không nói được; phối hợp can khương 5 gram, phụ tử (chế) 10 gram; cam thảo 12 gram, sắc uống, ngày một thang.
- Trị trúng hàn dẫn đến vừa thổ, vừa tả: gừng nướng khô; tán bột, mỗi lần 8 -10 gram quấy đều vào cháo nóng ăn.
- Trị chứng cơ thể lạnh mà có xuất huyết: băng huyết, đại tiện ra huyết… Có thể dùng thán khương (sao cháy); ngải diệp, đồng lượng 10 – 12 gram. Sắc uống, ngày một thang.
Ngoài ra, gừng còn được dùng nhiều trong phương pháp cứu gián tiếp; làm phụ liệu trong chế biến thuốc cổ truyền.
Trích dẫn từ Thaythuocvietnam.vn
Phạm Ngân
